Wie kan minimaregelingen aanvragen?
Minimaregelingen zijn bedoeld voor mensen met een bijstandsuitkering en mensen met een laag inkomen uit werk of een andere uitkering. Dit houdt in dat een inwoner de kosten op een of andere manier vergoed kan krijgen.
Welke minimaregelingen zijn er?
Er zijn zowel incidentele als periodieke regelingen, en zowel lokale als landelijke minimaregelingen. De minimaregelingen verschillen per gemeente. Ook het beleid en de uitvoeringsregels kunnen per gemeente verschillen. Voorbeelden van minimaregelingen zijn: bijzondere bijstand, collectieve zorgverzekering, individuele inkomenstoeslag, collectieve zorgverzekering, kwijtschelding van belasting, participatieregelingen voor kinderen en volwassenen, stadspassen, Jeugdfonds Sport & Cultuur, Stichting Leergeld, Volwassenenfonds en Stichting Jarige Job.
Hoe is het geregeld in de wet?
De minimaregeling is vastgelegd in de Participatiewet en de Gemeentewet. Hierin staat dat de gemeente bevoegd is om minimaregelingen te treffen voor inwoners die dit nodig hebben. Welke minimaregelingen dat zijn, verschilt per gemeente. Dat komt omdat gemeenten hierin veel vrijheid hebben. Daarnaast zijn er regelingen die elke gemeente vanuit de Participatiewet verplicht moet uitvoeren, zoals de individuele inkomenstoeslag en bijzondere bijstand. Denk bij dat laatste aan medische kosten, juridische kosten of kosten voor bijzondere levensomstandigheden.
Effect van minimaregelingen
De minimaregelingen hebben als doel mensen te behoeden voor armoede en armoede-effecten. Dit vloeit voort uit de verplichting van de overheid om mensen met een laag inkomen te ondersteunen. Dat is een sociaal grondrecht, opgenomen in artikel 20 van de grondwet. Minimaregelingen dragen bij aan bestaanszekerheid, sociale inclusie, versterking van sociale cohesie en participatie.
Omdat gemeenten grotendeels zelf bepalen welke minimaregelingen ze treffen, leidt dit ook onbedoeld tot ongelijkheid in de inkomensondersteuning. Dit blijkt uit het rapport ‘Verschillen in gemeentelijk minimabeleid’ van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) uit november 2024. Er ontstaan zo verschillen tussen gemeenten onderling. En binnen de gemeente worden vaak nog verschillende inkomensgrenzen voor afzonderlijke regelingen gehanteerd.
Effectieve uitvoering van minimaregelingen
Gemeenten moeten beleidsregels opstellen die passen binnen de kaders van de Participatiewet of de Gemeentewet. Deze regels moeten aansluiten bij de behoeften van inwoners met een laag inkomen. De gemeente moet vervolgens verordeningen vaststellen en beleid formuleren voor deze inwoners. Gemeenten hebben hierin, voor de meeste regelingen, veel vrijheid.
Samenspel landelijke en gemeentelijk inkomensbeleid
Mensen met een laag inkomen hebben zowel de landelijke als lokale toeslagen nodig om rond te kunnen komen. Door een complex samenspel tussen de landelijke en lokale regelingen kan iemand er in loon op vooruit gaan, maar in totaal inkomen op achteruitgaan. Elke gemeente kent in meerdere of mindere mate een dergelijke doorgroeival of armoedeval. Dit kun je doorberekenen met de tool BeleidloonT.
Inwoners goed informeren
Het is belangrijk dat je als gemeente juiste en volledige informatie geeft aan inwoners die minimaregelingen aanvragen. Daarbij hoort ook goede informatie over rechten en plichten (artikel 17). Belangrijk is ook dat inwoners bijstand kunnen aanvragen op een toegankelijke manier. Als gemeente mag je de processen en procedures niet onnodig ingewikkeld maken.
Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer (Wmebv)
Per 1 januari 2026 jaar de Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer (Wmebv) in. Deze wet geeft inwoners het recht om een digitaal een aanvraag te kunnen doen. Deze aanvraag moet voldoen aan minimaal de Wet digitale toegankelijkheid. Via BerekenUwRecht kun je een digitale aanvraag aanbieden aan inwoners. Het gaat om 1 formulier voor alle regelingen. Dit maakt het aanvraagproces meteen al een stuk toegankelijker voor de inwoner.
Efficiënt proces voor aanvragen
Het kost een inwoner veel tijd om een minimaregeling aan te vragen. Dit is voor sommige inwoners een drempel en daardoor een oorzaak voor onderbenutting. Deze drempel kun je al gemeente verlagen door 1 aanvraagformulier voor alle regelingen aan te bieden, zoals in BerekenUwRecht. Daarnaast kan het helpen om kritisch te kijken naar het aantal bewijsstukken.
Maatwerk voor inwoners
Als gemeente moet je de aanvraag beoordelen op rechtmatigheid en volledigheid. Dit is altijd maatwerk, binnen de kaders van de wet. Dit betekent dat je goed kijkt naar iemands omstandigheden. Dat je iedereen gelijk moet behandelen, voert terug tot artikel 1 van de Grondwet: ‘Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld’.
Met terugwerkende kracht
De inwoner heeft meestal niet met terugwerkende kracht recht op een minimaregeling. Alleen in uitzonderlijke vallen kun je bijzondere bijstand met terugwerkende kracht toekennen. Namelijk als er sprake is van noodzakelijke kosten die de inwoner niet met het reguliere inkomen kan dekken, zoals sommige medische kosten, kosten bij een gedwongen verhuizing, rechtsbijstand, bewindvoerderskosten en woontoeslag. Of als er bijzondere omstandigheden zijn waardoor de inwoner de aanvraag niet eerder kon indienen. Vaak zit daaraan wel een maximum termijn.
De rechtmatigheid beoordelen
Als gemeente ben je verantwoordelijk voor het zorgvuldige beoordelen van aanvragen binnen de Participatiewet. Je moet controleren of de verstrekte informatie juist en volledig is. Het is lastig om de juiste afweging te maken tussen de zorgvuldigheid en de haal- en betaalbaarheid van de afhandelingsprocessen. De uitgekeerde bedragen bij minimaregelingen zijn niet allemaal even hoog. Het kost echter best wat tijd om zorgvuldig te controleren of iemand er recht op heeft. De tijd (en kosten) van de afhandeling staan niet altijd in verhouding met het uiteindelijke bedrag dat een inwoner krijgt. Het is voor de gemeenten dus soms de uitdaging een afgewogen risico te nemen. Stimulansz kan hierover adviseren, ook over een efficiënt aanvraag- en afhandelingsproces.
Heeft een inwoner onrechtmatig bijstand of toeslagen ontvangen, dan moet de gemeente dit terugvorderen. De wettelijke beslistermijn voor een gemeente is 8 weken.
Actuele ontwikkelingen en trends
Wet proactieve dienstverlening
Te veel mensen weten niet dat ze recht hebben op een uitkering of voorziening vanwege hun inkomen, of mensen zijn bang om die aan te vragen uit angst dat ze iets moeten terugbetalen. Met het wetsvoorstel Proactieve dienstverlening wil het kabinet het mogelijk maken dat UWV, SVB en gemeenten mensen actief gaan wijzen op uitkeringen en voorzieningen waar ze mogelijk recht op hebben.
Recente rapporten over armoedebestrijding en sociale regelingen
Stimulansz helpt gemeenten
Stimulansz ondersteunt gemeenten bij het ontwikkelen en uitvoeren van minimaregelingen en het minimabeleid. Onder meer met de producten BeleidloonT, WerkloonT en BerekenUwRecht:
BerekenUwRecht
BerekenUwRecht is een online tool waarmee mensen zelf makkelijk kunnen berekenen op welke toeslagen ze recht hebben. De tool is er niet alleen voor mensen met een bijstandsuitkering. Ook mensen in loondienst kunnen recht hebben op toeslagen. BerekenUwRecht bestaat uit twee gedeelten: een landelijk en een gemeentelijk deel. Lees meer over BerekenUwRecht
WerkloonT
Met de rekentool WerkloonT geven medewerkers van uw gemeente of werkservicepunt de inwoners een nauwkeurig en gedetailleerd overzicht van de financiële consequenties van de uitstroom uit de bijstand naar (parttime) werk. Als manager of beleidsmedewerker krijg je beter zicht op de mogelijke knoppen waaraan kan worden gedraaid om de uitstroom te stimuleren. Dit is van belang als blijkt dat werken financieel gezien op de korte termijn minder loont voor een inwoner. Lees meer over WerkloonT
BeleidloonT
Is er in mijn gemeente sprake van een doorgroeival of armoedeval? Aan welke knoppen kan ik als beleidsmedewerker draaien om armoedeval te voorkomen? En wat is het effect van het minimabeleid voor de werkende armen (mensen die werken maar een gering inkomen hebben)? BeleidloonT biedt uw gemeente het inzicht dat je nodig hebt om het minimabeleid te optimaliseren. Lees meer over BeleidloonT.
